Najważniejsze zasady doboru opatrunków - metodologia T.I.M.E.R.S.

Choć metody leczenia nadal rządzą się podobnymi prawami co w latach 90-tych, to zupełnie zmieniły się zasady stosowania i dobierania środków opatrunkowych, które przeszły swoistą ewolucję.

Podstawowym warunkiem prawidłowego leczenia za pomocą opatrunków jest zdobycie odpowiedniej wiedzy na temat ich stosowania.

Rozmowy z przedstawicielami różnych firm farmaceutycznych i placówek ochrony zdrowia uświadomiły nam, jak wiedza personelu medycznego może usprawnić działania tych placówek.

Stosowanie odpowiednich opatrunków często przyczynia się do krótszej hospitalizacji, niższych kosztów osobowych oraz wydatków na środki leczenia – szczególnie, gdy można uniknąć części powtarzalnych czynności.

o metodologii TIME piszemy niżej - przejdź do sekcji
wartościowa jest także tabela doboru opatrunków firmy Lohmann&Rauscher (zobacz)

Dobór opatrunku zależnie od stanu rany

Pierwsza i najważniejsza zasada brzmi: stan rany decyduje o doborze opatrunku.

Opatrunek, który sprawdza się jednym przypadku - np. przy leczeniu owrzodzeń, może okazać się całkowicie bezskuteczny w leczeniu ran innego pochodzenia.

Sytuacja taka często ma miejsce podczas leczenia ran głębokich i zainfekowanych. Przykładowo, opatrunki hydrokoloidowe (wśród nich najpopularniejszy jest Granuflex) nie powinny być stosowane na rany zakażone.

Granuflex i Granugel

Przy doborze opatrunku należy pamiętać o podstawowych zasadach dopasowania go do stanu rany, czyli:

Po pierwsze i najważniejsze:

Dobieramy opatrunek do wysięku rany (brak wysięku, mały, średni, duży wysięk).

Ilość wysięku determinuje dobór opatrunku. Stan rany może zmieniać się z dnia na dzień, a nawet z godziny na godzinę, dlatego nie ma tu podręcznikowego wzorca działania.

Po drugie, zwracamy uwagę na to, czy rana jest zakażona, czy nie.

Opatrunki dzielą się zależnie od tego, czy stosuje się je na rany zakażone, czy rany bez śladu infekcji. Większość z nich należy do drugiej kategorii, co pozwala im realizować cele lecznicze.

Rany zakażone uniemożliwiają prawidłowe leczenie. Pierwszym krokiem powinno być pozbycie się z rany drobnoustrojów chorobotwórczych, należy zastosować środki dezynfekujące przeznaczone do ran, albo opatrunki z jonami srebra lub PHMB. W przypadku odleżyn należy oczyszczać również kieszenie odleżynowe.

Jednym z opatrunków na rany zakażone jest Atrauman Ag (z jonami srebra aktywnego)

Następnym krokiem będzie oczyszczanie rany.

W tym celu polecamy produkty do irygacji ran przewlekłych (lavaseptyki), albo Debrisoft – włókninowy środek do oczyszczania manualnego.

Na ten temat więcej w tekście pt. Oczyszczanie rany.

Stosownymi produktami będą: Prontosan roztwór, Octenilin płyn, Debrisoft

Dostosowanie opatrunku do fazy rany umożliwia jej właściwe leczenie

Ważne jest dokładne określenie stanu rany, czy mamy do czynienia z martwicą, czy może już z raną z włóknikiem. Etapy stanu ran zostały zaznaczone w tabeli różnymi kolorami.

Tabela opatrunków - kliknij aby powiększyć

Wybór opatrunków nie jest oczywisty

Podczas leczenia ran należy zawsze uwzględniać ogólny stan pacjenta. Z reguły kompleksowy wywiad ma tutaj kluczowe znaczenie do wystawienia właściwej diagnozy.

Specjaliści z firmy Coloplast rekomendują, aby uwzględnić następujące czynniki podczas wywiadu z pacjentem:

przebyte lub obecne choroby (szczególnie istotne będą: cukrzyca, choroby układu krążenia, zaburzenia układu odpornościowego, choroby tkanki łącznej i alergie, które mogą uzasadniać obecność ran przewlekłych)
przyjmowane przez pacjenta leki, oraz tolerancję pacjenta na czynniki lecznicze
jakość odżywiania (jest niezwykle istotny w procesie leczenia - o roli żywienia w leczeniu pisaliśmy w tym tekście)
nawyki alkoholowe, tytoniowe, niska aktywność ruchowa, niezdrowe odżywianie,
problemy natury psychologicznej,
ogólna jakość życia.

Ocena stanu rany

Aby skutecznie ocenić stan rany warto zwrócić uwagę nie tylko na etiologię ale także na stan łożyska rany.

Oceniając łożysko uwzględniamy obecność tkanki martwiczej, ziarniny oraz zakażenia.
Ponadto istotna jest lokalizacja rany, jej wielkość, a przede wszystkim typ.

Istotnymi elementami będą również:

kliniczne objawy zakażenia rany, które mogą objawiać się wydłużonym gojeniem, przykrym zapachem, nieprawidłową ziarniną, albo nasilonym bólem. Temu ostatniemu czynnikowi może towarzyszyć nadmierny wysięk
jeśli w ranie pojawi się ból należy go dodatkowo sklasyfikować – ważna będzie lokalizacja bólu, natężenie, rodzaj bólu, czas jego trwania lub objawiania się. Ważne jest również określenie jakiego rodzaju to ból – nocyceptywny, czy neuropatyczny.

Proszę pamiętać, że w przypadku domowego lub osobistego doboru leków zawsze warto skonsultować ten wybór z lekarzem lub pielęgniarką - osobami, które mają na co dzień do czynienia z leczeniem ran.

W razie problemów z wyborem można także skontaktować się z konsultantem producenta.

Pozycje katalogowe są natomiast przeznaczone dla wykwalifikowanego personelu zawodowo zajmującego się ranami. Przy wyborze produktów należy kierować się doświadczeniem, wiedzą o metodach leczenia i sposobach stosowania opatrunków. Na marginesie pragniemy podkreślić, że wiedza na temat ran jest procesem i stale należy się uczyć nowych metod leczenia.

W ramach uzupełnienia informacji proponujemy też zapoznanie się z właściwościami poszczególnych opatrunków:

Informacje uzupełniające

Nowoczesne opatrunki, które funkcjonują na rynku już 25 lat, stale ewoluują - w konsekwencji powstają wciąż nowe produkty. W związku z tym, że nie wszystkie metody stosowania opatrunków zostały gruntownie przebadane, stosując je należy zachować zdrowy rozsądek i kierować się doświadczeniem.

Pracownicy firmy Lohmann & Rauscher zwrócili także uwagę na fakt, że nie zawsze należy ściśle przestrzegać czasu utrzymywania opatrunku w/na ranie, który został podany na opakowaniu. O tym zawsze decyduje stan rany. Podręcznikowe opisy nie zastąpią nam wiedzy specjalistów, którzy z doświadczenia wiedzą, jak często opatrunek powinien być wymieniany oraz z jakimi innymi środkami i metodami leczenia go używać.

Wybór odpowiedniego opatrunku zgodnie z metodą TIME

Jedna z metod doboru opatrunku nosi skrót TIME, postaramy się go wyjaśnić. Doboru opatrunku dokonuje się zgodnie z klasyfikacją rany uwzględniając:

jej rozmiary,
usytuowanie na ciele,
etiologię,
fazy gojenia,
stopień wysięku,
głębokość rany,
występowanie zanieczyszczenia,
ogólny stan zdrowia pacjenta i zdolność do regeneracji organizmu.
pod uwagę warto brać także uprzednio używane metody leczenia rany, jeżeli były podejmowane takie próby.

Tutaj warto posiłkować się najnowszą koncepcją TIME zaproponowaną przez EWMA (European Wound Management Association).

TIME jest akronimem pochodzącym od angielskich słów:

Tissue - tkanka

Infection / Inflammation - infekcja / zapalenie

Moisture - wilgoć

Edge / Epithelialisation - brzeg rany / naskórkowanie

Skrót ten ułatwia ocenianie rany według konceptu TIME, według którego specjalista może rozpoznać najważniejsze przeszkody utrudniające skuteczne zagojenie się rany.

Przed podjęciem właściwych działań, zastosowaniem odpowiedniego typu terapii i wyborem opatrunków, należy odpowiedzieć sobie na cztery pytania:

T – tissue

Czy na dnie rany nie zalega tkanka martwicza, którą należy opracować chirurgicznie, albo wspomóc autolityczne oczyszczanie rany?

Polecane preparaty do rozpuszczania tkanki martwiczej: Suprasorb G żel

I - infection / inflammation

Czy rana ma objawy zakażenia, jeśli tak to jakiego leczenia one wymagają? Ogólnoustrojowego, czy miejscowego?

Z przeciwdrobnoustrojowych opatrunków miejscowych polecamy: Suprasorb X + PHMB, Suprasorb A + Ag, Atrauman Ag

M – moisture

Jak duży jest wysięk z rany - niski, średni, duży, bardzo duży. A może wysięk nie występuje (brak wysięku)?

Odpowiednie nawilżanie rany odbywa się najczęściej przez zastosowanie opatrunków o chłonności odpowiedniej do ilości wysięku.
Zbyt sucha rana może być często pokryta złogami włóknika. To sprawia że ziarnina w jej dnie ulega zwłóknieniu, brzegi rany nie naskórkują.

Zbyt duża ilość wysięku zbierająca się w ranie może stanowić źródło infekcji, powodować macerację otaczającej skóry i przyczynia się do dyskomfortu dla chorego (bólu).

Do wyboru opatrunku odpowiedniego do wysięku polecamy tabelę zamieszczoną wyżej, w tym tekście

E - edge / epithelisation

Czy od brzegu rany postępuje naskórkowanie? Warto zwrócić uwagę, czy brzeg rany nie jest uniesiony lub zmacerowany. Jeśli dno rany pokryte jest czystą tkanką ziarnina otaczająca naskórek zaczyna na nią narastać.

Proszę pamiętać, że poniższa grafika służy jako wskazówka - wyboru właściwej terapii. Wyboru powinien dokonać specjalista.

kliknij w grafikę aby ją powiększyć

Przypadki stosowania opatrunków

Leczenie rany o działaniu miejscowym wiąże się często z innym problemem zdrowotnym. Przykładowo w przypadku owrzodzenia żylnego (podczas braku przeciwwskazań) konieczne jest zastosowanie kompresjoterapii.

Niektóre rany, otarcia lub zaczerwienione miejsca, będą wymagały jedynie opatrunku ochronnego, albo przywierającego. Natomiast rany z dużą ilością wysięku wymagają opatrunku pochłaniającego wysięk i często dodatkowego opatrunku wtórnego, który zabezpieczy ranę przed zakażeniem. Pozwoli to utrzymywać wilgotność w ranie.

Niektóre opatrunki mają warstwę przylepną (adhezyjną), która ułatwia ich aplikację. Nowoczesne środki jak na przykład silikon, są w stanie dobrze utrzymywać opatrunek na skórze i jednocześnie nie uszkodzić rany oraz nie zaburzać jej procesu gojenia. Zadbano także o komfort pacjenta - odrywanie nowoczesnych opatrunków jest z reguły bezbolesne i nie podrażnia skóry. Jest to szczególnie ważne dla pacjentów w podeszłym wieku i osób z wrażliwą skórą.

Opatrunki przylepne często stanowią barierę antybakteryjną, a nowoczesne produkty sprzedawane pod markami Lohmann & Rauscher, Hartmann, Kikgel, Covidien pozwalają regulować wilgotność rany, co przyspiesza proces ziarninowania. To tak zwane opatrunki systemu wilgotnego.

Szeroki wybór opatrunków, nowe metody oraz wiedza przyczyniają się do coraz większej elastyczności działania. Nasza oferta została opracowana tak, aby dobrać skuteczny system dostosowany do ran i metody działania personelu medycznego.

Zobacz też popularny opatrunek na odleżyny Granuflex

Zobacz opatrunki z naszej oferty

Teksty uzupełniające wiedzę na temat opatrunków:

W przygotowaniu tekstu pomogła nam Pani Katarzyna Kurczewska, przedstawicielka firmy Coloplast, a także materiały uzyskane dzięki uprzejmości przedstawicieli firm KIKGEL, Lohman & Rauscher. Serdecznie dziękujemy.

Polub nas na facebooku i bądź na bieżąco

Wymieniaj punkty na nagrody

Podziel się swoim komentarzem z innymi